«مستندنگاری» به امنیت شغلی مستندسازان کمک می‌کند

کارگردان مستند «بچه‌های تابستان»، گفت: یکی از خواسته‌های به حق مستندسازان در غالب انجمن‌های صنفی، امنیت شغلی است و مصوبه دولت درباره لزوم مستندنگاری دستگاه‌ها به امنیت شغلی آنها کمک می‌کند.

به گزارش مجله خبری نگار،حسن بهرام‌زاده از نیمه دهه پنجاه ساخت فیلم را شروع کرده، او در این سال‌ها در کنار مستندسازی، فیلمنامه و مقالات متعددی نوشته است. در کارنامه این سینماگر، کارگردانی مستندهای بچه‌های تابستان، صید شبانه، سفال به چشم می خورد. بهرام‌زاده مصوبه جدید هیات دولت درباره لزوم مستندنگاری دستگاه‌ها و سازمان‌ها را از منظر صنفی و حرفه‌ای تحلیل کرده است.

آقای بهرام‌زاده برای شروع بفرمایید در صورت اجرایی شدن مصوبه اخیر هیات دولت درباره مستندنگاری، چه حد می‌توان به ایجاد فضای کار برای مستندسازان کمک کند؟

-ایران جغرافیای قوانین خوب با اجراهای بد است. دور از ذهن نیست که این مصوبه هم به جمع همان قوانین خوبی اضافه شود که یا اجرا نمی‌شوند و یا بد اجرا می‌شوند.  اگر این مصوبه در پیچ و خم روابط اداری به فراموشی سپرده نشود، و یا در لابی روابط‌عمومی‌ها به فرصتی برای سوء‌استفاده بدل نشود لازمه اجرای آن، نظارت و ارزشیابی است. اینکه هر پروژه‌ای چگونه مستندسازی می‌شود و ماحصل مستندسازی آن چه بوده است؟ بی‌شک راه را بر انحراف از قانون می‌بندد. ترکیه سازمان بازرسی کشور ندارد ولی هر حزب یک کانال تلویزیونی دارد که کار احزاب دیگر به خصوص حزب حاکم را زیر ذره‌بین دارند و هر انحرافی در اجرای قوانین را رصد می‌کنند. اینجا هم خود مستندسازان چه به عنوان صنف و یا مرکز گسترش باید ضمانت اجرای درست این مصوبه را با نظارت ایجاد کنند.

انتخاب مستندسازان برای ساخت پروژه‌های ملی باید با چه معیار و چگونه باشد؟

-یکی از خواسته‌های به حق مستندسازان در غالب انجمن‌های صنفی، امنیت شغلی است البته به معنای انحصاری کردن تولید فیلم مستند توسط مستندسازان عضو انجمن نیست بلکه منظور، داشتن حداقل بضاعت حرفه‌ای در این کار است یعنی اگر شخص حقیقی و یا حقوقی ( کارگردان و یا تهیه کننده) طرف قرارداد برای تولید یک پروژه مستند می شود صلاحیت حرفه‌ای او توسط نهاد ذی‌ربط تایید شده باشد. این امر آن قدر بدیهی است که در اکثر مشاغل،  از ابتدایی‌ترین الزامات است. مثلا برای اشتغال در صنوف فنی حداقل نیاز، داشتن گواهینامه فنی و حرفه‌ای است، در این حرفه هم ابتدا مستندساز اعم از تهیه کننده و یا کارگردان ابتدا باید صلاحیت عضویت در انجمن‌های صنفی را احرازکند و سپس طرف قرارداد قرارگیرد.

چقدر مهم است که فیلمساز، مستند صنعتی ساخته باشد؟ 

-در مورد انتخاب مستندساز عضو انجمن‌ها هم سابقه فعالیت‌های عضو می‌تواند راهنمای خوبی باشد هرچندکه باید امکان تجربه در تولید فیلم‌های مستند صنعتی برای مستندسازانی که مایل به فعالیت در این حوزه هستند ولی تجربه قبلی ندارند هم فراهم باشد. هرچند که درحال حاضر صنفی با عنوان (شرکت‌های سمعی و بصری و فعالیت‌های ویدیویی) وجود دارد که عمده فعالیت آن‌ها تولیدات گزارشی، تبلیغاتی و ضبط مراسم است این شرکت‌ها که در دوران دولت نهم و دهم بدلیل مخالفت معاونت سینمایی وقت با خانه سینما و با بهانه عدم پذیرش آن‌ها درصنوف خانه سینما، به عنوان صنف تاسیس و از سوی معاونت وقت، پروانه فعالیت دریافت کردند در چندسال اخیر در تمام مناقصه‌های دولتی با اتکا به داشتن پروانه فعالیت از وزارت ارشاد پذیرفته می‌شوند در حالی که داشتن کارت عضویت صنف مستندسازان با شماره نظام سینمایی خانه سینما مدرک قابل قبول برای شرکت در مناقصه دولتی نیست. به عنوان مثال در یک مناقصه که شرکت داشتم یکی از همین شرکت ها که کارشان تجهیز سمعی و بصری سالن‌های نمایش بود با اتکا به همان پروانه فعالیت، برای تولید فیلم مستند در مناقصه شرکت کرده بود!

آیا کار مستندسازان با وظایف روابط‌عمومی‌های سازمان‌ها و ارگان‌ها تداخلی ایجاد خواهد کرد؟ و برای اینکه چنین اتفاقی نیفتند چه راهکاری را باید در پیش گرفت؟

-روابط‌عمومی ها معمولا تجهیزات مقدماتی دارند که برای ثبت تصویری گزارش‌ها، مراسم‌ها و پروژه‌های کوچک درون سازمانی استفاده می‌شود، ولی در پروژه‌های بزرگ که اغلب توسط سازمان‌ها و نهادها برون سپاری می‌شوند این پیمانکار است که تصمیم می‌گیرد با چه کسی کارکند . الزام استفاده از مستندسازان حرفه‌ای درقرارداد پیمانکار و نظارت بر کار مستندساز به عنوان ناظر کیفی می‌تواند وظیفه اصلی روابط عمومی‌ها باشد. 

بنظرتان این طرح تا چه حد می‌تواند منجر به ساخت تولیداتی شود که برای مردم و مخاطب عام دارای جاذبه باشد؟

-وجود چالش‌ها، تهدیدها و موانع و حتی فرصت‌ها در یک پروژه صنعتی بضاعت دراماتیزه کردن موضوع و ایجاد جذابیت برای مخاطب عام را دارد. پروژه‌های صنعتی معمولا از مراحل عملیاتی زنجیر واری تشکیل شده‌اندکه پیشرفت هر مرحله پیش نیاز مرحله بعدی است، طبیعی است مجریان با چالش‌های جدی برای اجرای مراحل مختلف پروژه روبرو هستند و حتی اگر هیچ مشکلی نباشد محدودیت زمانی انجام هر مرحله می‌تواند برای گره افکنی و دراماتیک کردن فیلم مستندکافی باشد که در این صورت جذابیت لازم برای مخاطب فراهم می‌شود.
نمونه آثار تولید شده در سینمای مستند صنعتی ایران و جهان و نمایش آن ها درجشنواره فیلم‌های صنعتی ایران که چند سالی است به همت جهاد دانشگاهی برگزار می شود نشان می دهد که فیلم‌های مستند صنعتی ظرفیت موضوعی بکری برای تولید آثار ارزشمند دارند. 

مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی یا سایر نهادهای مشابه می‌توانند به معرفی مستندسازان به وزارتخانه ها و سازممان‌ها کمک کند. چه انتظاری از این نهاد به عنوان یک مستندساز دارید؟

-قرار گرفتن هر فیلتری بین سفارش دهنده و سفارش گیرنده می‌تواند موجب پیچیده شدن فرآیند شود. معرفی مستندسازان از سوی ارشاد، مرکز و یا دو انجمن یقینا موجب ایجاد شبهاتی از قبیل رانت و مسائل مشابه خواهد شد. مناسبات کار و تولید با اتکا به سوابق و نمونه آثار در قالب مناقصه‌ها و یا خریدهای جزیی دولتی طبق همان فرآیند موجود (سامانه ستادایران) که علیرغم تمام کاستی‌ها درحال انجام است، فعلا بهترین روش برای دوری جستن از حرف و حدیث‌ها و شک و شبه‌های ناخواسته است. 
درک تفاوت‌هایی که مستند سینمایی با آن چه معمولا در روابط عمومی ها ضبط می‌شود نیاز به تبیین دارد نزدیک کردن دیدگاه‌های کارفرما (روابط عمومی‌ها به نمایندگی از وزارت خانه متبوع) و کارگزار (مستندساز، اعم از تهیه کننده و کارگردان) از مهم‌ترین مسایلی است که باید مورد توجه مرکزگسترش سینمای مستند و تجربی قرارگیرد و محوریت این مهم را برعهده گیرد و با برگزاری جلسات و یا انجام مکاتبات و درصورت لزوم نمایش آثار مشابه تولید شده و یا با انتشار نقد و نظرها درگاهنامه های موضوعی برای مدیران روابط عمومی ها زمینه نزدیکی دیدگاه‌ها را فراهم آورد. همچنین اقدامات لازم برای صدور پروانه فعالیت مورد قبول مناقصه های دولتی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (مرکز گسترش) برای مستندسازان عضو انجمن‌ها انجام گیرد.

منبع: ایرنا